• Anasayfa
  • Favorilere Ekle
  • Site Haritası

1923 SELANİK KILKIŞ PİKOVA KÖYÜ MUBADİLLERİ

PEYKOVA (AGIOS MARKOS) dan KARAHALİL'e .....

SELANİK HORTACI CAMİİ / ROTONDA MABEDİ

www.pikovamubadilleri.com

 SELANİK SİNAN PAŞA / HORTACI CAMİİ (ROTONDA)
Yapılışı 5. Yüzyıl.
 

Fotoğraf: Bahadır Akkoyun                                             6 Ağustos 2013 

Rotonda Mabedi Miladi 306 yıllarında Roma İmparatoru Galerius Sezar’ın hükümdarlığı esnasında Zeus Tapınağı olarak yapılmıştır. Mabet  silindirik bir yapıya sahip olup Galerius Zafer Takının da üzerinde bulunduğu Zafer Bulvarındaki Tetrarchy Dönemine ait saray kompleksi üzerine konumlandırılmıştır.

5. YY Erken Hristiyanlık döneminde ROTONDA gerekli tadilatlar yapılarak bir Hristiyan Mabedine dönüştürülmüştür. Bu amaçla Roma dönemine ait yapının DOĞU cephesi açılıp genişletilerek gerekli ilaveler yapılmış, BATI Cephesine bir narthex, (Son Cemaat Mahalli) GÜNEY cephesine ise iki adet şapel ilave edilmiş olup bunlara ait harabe bugün de görülebilir.Aynı yıllarda kilise içindeki duvar mozaikleri de benzersiz bir güzellikte yapılmıştır.

Bizans döneminde meydana gelen depremler sonucu anıt mabet  büyük hasar görmüş ve 9. YY da yapılan restorasyon sırasında kiliseye Hz. İsa’nın göğe yükselmesini temsil  eden bir fresk eklenmiştir. (Miraç Olayı)

Selanik Aya Sofya (Hagia Sophia) Kilisesinin 1523-1524 yıllarında camiye dönüştürülmesinden sonra 1590-1591 yıllarına kadar Rotonda Kilisesi, Selanik şehrinin Metropoliti (Piskoposluk Kilisesi) olarak kalmıştır.

1590-1591 yıllarında kilise, Yemen Fatihi Sadrazam Sinan Paşa Tarafından bir minare, mihrap ve minber ilavesiyle camiye dönüştürülmüş, daha sonrada Süleyman Hortacı Efendi Camii adıyla anılmaya başlanmıştır.

Fotoğraf: Bahadır Akkoyun

Bu tarihte cami girişine bir de mermer şadırvan yapılmıştır. Şadırvan bugün harap ve bakımsız durumda bulunmaktadır. Süleyman Hortacı Efendinin ve Mustafa Kemal Atatürk’ün babası Ali Rıza Efendi’nin  de defnedildiği cami avlusundaki mezarlardan ve mezar taşlarından bu güne hiçbir iz kalmamıştır. Bazı Osmanlı mezar taşları, binanın arkasında atılmış bir durumda tarafımdan görülmüş ve fotoğrafları alınmıştır. Minarenin külahı yıkılmış olup günümüzde Selanikte ayakta kalabilen tek cami minaresi budur. Diğerleri Selaniğin 1912 yılında Yunanistan eline geçmesinden sonra yıktırılmıştır.

6 Ağustos 2013 tarihindeki ziyaretimizde kilise içindeki restorasyon çalışmaları devam etmekte idi, freskler ve mozaikler temizlenerek gün ışığına çıkarılmaktadır.

Hortaca Camiine ait diğer görselleri sitemizin FOTOĞRAF ALBÜMÜ bölümünde görebilirsiniz. Yapı, gündüz saatlerinde ziyarete açık olup ücretsiz girilmektedir.

Aşağıda da Mimar Sinan Üniversitesi, Fen ve Edebiyat Fakültesi Sanat Tarihi Bölümünden Yardımcı Doçent Doktor NURCAN YAZICI’ nın “Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi Bahar 2011, 4. Cilt ve 17. Sayısında yer alan yazısından  Hortaca Camii ile ilgili bölümü bulabilirsiniz.

 

SELANİK,  SİNAN PAŞA – HORTACA CAMİİ (ROTONDA, HAGIOS GEORGIOS KİLİSESİ)

Yemen Fatihi Sadrazam Sinan Paşa’nın vakıfları arasında Selanik’teki camisinden ve buna ait vakıflarından bahsedilmektedir. Sinan Paşa’nın Selanik’le ilgili olan  (20 Ocak 1596) tarihli vakfiye bilgilerinden, Selanik’te bir  kiliseyi satın alıp duvarlarını ve içini yeniden yaptırarak onardığı, camiye dönüştürerek içini döşettiği; ayrıca camiye gelir getirmesi için burada birtakım mülkler alarak  vakfettiği anlaşılmakla birlikte camiye çevrilen kilisenin hangisi olduğu  belirtilmemiştir. Yapının kiliseden camiye çevrilerek Sinan Paşa tarafından tamir ettirildiği ifade edilmiştir.  Cami hakkında ulaşılabilen arşiv belgelerinde, bu yapıdan “Selanik’te Fatih-i Yemen Gazi Sinan Paşa Camii  şeklinde bahsedilmektedir.  XVIII. ve XIX.yüzyıla tarihlenen  belgeler, caminin görevlileri hakkındadır.

Haziran 1719 tarihli “Selanik’te Gazi Sinan Paşa Camii ” görevlisi hakkındaki yazışma;

“Fatih-i Yemen Gazi Sinan Paşa’nın Selanik’te kain camiinin hatib ve sermahfil” görevlileri ve “Selanik’te Fatih-i Yemen Sinan Paşa Camii’nde” bir takım görevlerin tek kişi tarafından yürütüldüğüne dair yapılan yazışmalar, yapının bu tarihlerde Sinan Paşa Camii olarak tanındığını, göstermektedir. (Mart 1844).

1324/1906 tarihli Selanik Vilayeti Salnamesi’nde “Selanik Şehri âsâr-ı atîkasının en meşhurları” arasında sayılan Hortacı Efendi Camii hakkında  şu bilgilere yer verilmiştir.

Hortacı Efendi Cami-i  Şerifi milâd-i İsadan bin sene akdem put perestler tarafından ikemenos tesmiye eyledikleri mabed namına üzeri açık olarak inşa olunmuştu. Ahiren bu taraflarda Hıristiyanlığın intişârı üzerine mabed Rumların eline geçerek şerefe tarafına Ayos Yorgios namına kargir bir mahal üzerine cesim bir kubbe ilave ve inşasıyla kilise ittihaz ve derunu ilen âsâr-ı baki olan nefâis mozaiklerle tezyîn edilmişti. Bunun avlusunda yekpare mermerden üç basamaklı bir kürsü var idi ki ahiren müze-i hümâyuna nakl olunmuştur.

Mezkûr kürsü havaryundan Pavlos (Havari St. Paulos) Selanik’e geldiği esnada o vaktin ahalisine Hıristiyanlığı kabul ettirmek için üzerine çıkıb icrâ-yı hitabet eylemiş olmasıyla meşhurdur.  İş bu mabed  fetihde  Hıristiyanlara terk edilmiş ve bir zaman kilise olarak kullanılmıştı. Muahharen Hortacı karyesi ahalisinden ve kibar-ı ehl  Şeyh Süleyman Efendi Hazretleri mezkur kilise ittisâlinde bir zaviye ittihâz ve ezhâr-ı keramet buyurmalarıyla 990 tarih-i hicrisinde Fatih-i Yemen Gazi Sinan Paşa merhum tarafından camiye tahvil edilmiş ve  Şeyh müşârün-ileyh hazretleri orada  defin-i hak ıtır-nak olmuştur. Bu sebeble Cami-i  Şerif de Hortacı Efendi namını almıştır  (Selanik Vilâyeti Salnamesi, 1324: 311-312).

Burada, 990 Hicri. (1582-1583) tarihinde Yemen Fatihi Gazi Sinan Paşa tarafından, o tarihte kilise olarak kullanılan yapının camiye çevrildiği açık bir şekilde ifade edilmiştir.

XVI.yüzyılda, Aşık Mehmed’in eserinde de camiden söz edilmiş ve Sinan Paşa tarafından

“minber, mihrab ve mahfil-i müezzinin ve haricinde minare” ihdası ile camiye çevrildiği belirtilmiştir.

Eserde 998 tarihli, Aşık Mehmed tarafından yazıldığı ifade edilen, sekiz satırlık kitabe metnine de yer verilmiştir. Metnin üç satırı bugün mevcut  olan kitabeyle aynıdır.

Kitabe metni şöyledir;

Dalâl âsârını mahv itmeğe bu cây-ı âliden

Sinan Paşa azimet itdü gayet-i maksadı oldı

Bunun fethine say- u himmet itdi  Şeyh Hortacı

Tarîk-i Hak’da avn-i hâdi ile muhtedi oldı

Alındı emr-i sultâni irince kavm-i İsa’dan

Muhammed ümmeti fethinde Şeyh’e muktedi oldı

Kılındı çûn nemaz içinde Aşık didi tarihin

Bu deyr-i köhne lâ- şek ehl-i İslâm mabedi oldı  Sene 998  

Selanik’te Egnatia Caddesi üzerinde bulunan Sinan Paşa Camii’nin, kiliseden camiye  dönüştürülmüş olan Şeyh Hortacı Süleyman Efendi Camii olduğu anlaşılmaktadır.  Rotunda veya Hagios Georgios Kilisesi olarak tanınan yapının, Roma imparatorlarından Galerius zamanında, saray kompleksinin bir parçası olarak inşa ettirildiği, bazı araştırmacılara göre Galerius’un mezar yapısı olduğu; V.yüzyılda doğu yönüne bir apsis ilavesiyle kiliseye çevrildiği, bu süreçte de kubbesine mozaiklerin yapıldığı bilinmektedir . Oktagonal / merkezi planlı yapı içten 24,5 metre çapında bir kubbeyle örtülüdür. Selanik’in fethinden çok sonraları, Hortaçlı  Şeyh Süleyman Efendi bu yapının yanına bir zaviye yaptırmış ve Sinan Paşa da bu kişinin adına  burayı camiye çevirterek bir minare ilave ettirmiştir. Yapının kapısı üzerinde, dilimli iki kartuş içinde yan yana yerleştirilmiş olan dört satırlık celi sülüs kitabesi bulunmaktadır.

Kitabenin metni:

Bunun fethine say-u  himmet etti Şeyh Hortacı

Bu deyr-i köhne la-şek ehl-i  İslam mâbedi oldu

Tarîk-i Hak’da avn-i hâdi ile muhteda iken

Kılıncıyla bu mabedde imam-ı muktedâ oldu Sene 999”

Yapının camiye çevrildiği tarih hakkında farklı bilgiler vardır. Mevcut kitabede, 999 Hicri,  1590-1591Miladi tarihi verilirken Mehmed Aşık’ın eserinde 998 Hicri, (Miladi 1589-1590) tarihi, Selanik Vilayeti Salnamesi’nde ise 990 Hicri, (Miladi 1582-1583) tarihi verilmiştir.

Bugün mevcut olan kitabenin çerçeve ve yazısının XVIII. yüzyılda değiştirildiği belirtilmiştir.  

Cami, 1889’da esaslı bir onarım geçirmiş; Balkan Savaşı sonrası tekrar kilise olmuştur. Son olarak müze şeklinde düzenlenmiştir. Yapının minaresi camiden ayrı olarak inşa edilmiştir.

Kübik bir kürsü üzerinde yükselen minare yukarı doğru incelen, pahlı silindirik bir formdadır.

Selanik’te günümüze ulamış tek Osmanlı minaresi olan ve kaynaklardaki adıyla Şeyh Hortacı Süleyman Efendi Camii’nin minaresi de XVI.yüzyılın sonunda Sinan Paşa tarafından eklenmiştir. Minare, XVIII. yüzyılda kapsamlı bir tamir geçirmiştir. (Selaniğin 1912 yılında Balkan Harbinde Yunanistan’a terk edilmesinin ardından şehirde mevcut bulunan bütün camilerin minareleri yıkılmıştır.) Depremde zarar gördüğü anlaşılan cami 1906 yılında da kapsamlı bir onarım geçirmiştir. Temmuz 1906 tarihli belgeye göre,  Selanik’te Koca Sinan  Paşa nam-ı diğer Hortacı Efendi cami-i Şerifinin harekat-ı arzdan (depremden)  zarar gören yerlerinin tamiri  İçin hazırlanan keşif defterine göre tamiratın 27 bin 449 kuruşa yapılabileceği belirtilmiş; âsâr-ı atîkadan olduğu beyan edilen caminin kubbesindeki mozaiklere zarar verilmemesi için gereken özenin gösterilmesi istenmiştir. Caminin tamire muhtaç olan bazı  mahalleri ve kubbesindeki kıymetli mozaiklerin tamiri için müzeden veya maarif müdürünün de hazır bulunduğu, erbâb-ı vukuftan oluşan bir komisyon marifetiyle, belirlenen masrafla tamirinin yapılması uygun bulunmuştur.  

 31.03.2016

www.pikovamubadilleri.com  

  
6717 kez okundu

Yorumlar

Henüz yorum yapılmamış. İlk yorumu yapmak için tıklayın