www.pikovamubadilleri.com

MÜBADELE GEMİLERİMİZ

Açıklama: Aşağıdaki metin, Sayın Prof. Dr. KEMAL ARI' nın çalışmalarının ürünü olup, "Büyük Mübadele" ve "Mübadele Gemileri" isimli yayınlanmış kitaplarından alıntıdır. Sitemizde yayınlamamıza izin verdiği için Saygıdeğer hocamıza teşekkür eder, şükranlarımızı sunarız.

Birinci Dünya Savaşı başlarında 130 bin tona ulaşan Türk deniz ticaret filosu, savaş yıllarında önemli kayıplara uğrayarak, Cumhuriyet Türkiyesine sadece 35 bin tonluk filo aktarabildi.  

Bu sırada Türkiye, tarihte çok ender yaşanabilecek bir durumla karşılaştı. 30 ocak 1923 tarihinde Lozan'da imzalanan   TÜRK -YUNAN   Nüfus Mübadelesi Anlaşması ile Batı Trakya dışında kalan Türkler (müslümanlar) ve İstanbul şehir merkezi dışında yaşayan Türkiyeli Ortodoksların zorunlu değişimi öngörüldü.

Demiryollarından yararlanma olanağı bulunmayan ülkede, mübadillerin deniz yoluyla getirilmesi, pratik ve ucuz olacağı için tek yol olarak görüldü.  Bunun için  İmar ve İskan Vekaletimiz (Bakanliğimiz) tarafından bir Mübadil taşıma ihalesi açıldı ve açılan taşıma ihalesine, İtalyan, Yunan, Ermeni ve Türk vapur Kumpanyaları (Şirketleri) katıldı.

Yabancı işletmelere bağlı gemilerle göçmen getirilmesi halinde çok sınırlı olan milli sermayenin başka ülkelere gideceği endişesiyle devreye giren Türk vapurcular birliğinin, Lloyd Triestino kumpanyasının ihaleyi kazandığının duyurulmasına rağmen İstanbul Sanayi ve Ticaret Odası ile Hükümet nezdindeki girişimleri olumlu sonuç verdi. Hükümete bağlı Seyri Sefain İdaresi (Türk Denizyolları İşletmesi) ile Türk gemi kumpanyalarının güçlerini birleştirerek, yükün altına girme isteği, hükümetten onay aldı. Böylece ilk başta 12 vapur olarak belirlenen filo, bakanlar kurulu kararıyla mübadilleri taşımayı üstlendi.. Gemi sayısı sonraki görüşmelerde değişti, yenileri eklenerek, filo büyütüldü. böylece ilk aşamada adları üzerinde uzlaşılan gemilerin yedeklerle birlikte tonajı, 27 bini Tonu buldu. sonra filo, toplam    50 gemiye  ulaştı...

Göçmen taşımada kullanılan gemilerin en büyüğünü 5062 gros tonluk "AKDENİZ", en ünlüsünü ise ATATÜRK'ün de birkaç kez bindiği, Orhan Veli'nin, Bedri Rahmi'nin eserlerinde adı geçen "GÜLCEMAL" oluşturdu. Cumhuriyet, Dumlupınar, Sadıkzade, Giresun ve Sakarya diğer önemli gemiler arasında sayıldı. Çoğunluğu 50 yaşın üzerinde olan gemilerden "ÜMİT", yaşlı olduğu için şanssızlığın da etkisiyle karaya oturdu.

Büyük ölçüde açıkta kalmış, başta SELANİK olmak üzere Yunanistan'ın büyük kentlerine yığılmış, kara kış koşullarında aç ve açıkta perişan durumda bekleyen Türklerin durumunun önceliği, mübadele gemilerinin 1923 Kasım ayı olarak planlanan hareketini, 1 ay erkene aldı.

Gemiler, bütün gerekli önlemler alındıktan sonra, 1 doktor ve 2 sağlık görevlisi eşliğinde EKİM  ayı ortasında denize açıldı. Türk kıyılarını, Yunan iskelelerine bağlayan Ege, göçmen taşıyan gemilerin aralıksız gidiş gelişine tanıklık etti.

Çiçek, veba, dizanteri aşıları uygulanan göçmenlerden hastalar ve çocuklar, kamaralara yerleştirilmeye çalışıldı. yolcuların çoğunluğu güvertelerde, koridorlarda, ambarlarda taşındı, hayvanlarının yanında yolculuk yapmak zorunda kalanlar oldu. 
 
Mübadillerin Anavatana  taşınmasında en korkulan, bulaşıcı hastalıkların kol gezdiği dönemde, veba salgını riski oldu. bir ara Yunanistan'da vebaya rastlanınca Selanik'ten kısa bir süreliğine  göçmen getirme işine ara verildi. Mübadele Bakanlığı göçmen taşıyan bütün gemiler için her 40 günde bir fare itlafını (öldürülmesini)  zorunlu kıldı.

Girit, Kavala, Drama ve Selanik'ten 1924 yılı Temmuz ayı ortalarına kadar toplam 314 bin 52 mubadil, taşınabilir malları ve hayvanlarıyla birlikte gemilerle Türkiye'ye getirildi. Mübadele kapsamındaki Yunanistan Türklerinden 300 kadar sabıkalı da bir vapurla taşındığı İstanbul'da, Emniyet’te parmak izleri alındıktan sonra izinsiz ayrılmamak üzere serbest bırakıldı.

Türkiye'ye mubadil taşıyan gemiler için indirme iskeleleri, İzmir, İstanbul-Tuzla, Tekfur Dağı (Tekirdağ), Ayvalık, Mudanya, Samsun, Trabzon, Antalya ve Mersin iskeleleri oldu, her iskelenin yanında karantina merkezleri oluşturuldu. (İzmir'deki "Karantina" semtinin ismi de buradan gelmektedir...)

İmar ve İskan Bakanlarından Refet Bey'in (Canıtez) verdiği bilgiye göre, yükleme ve boşaltma iskeleleri arasında 269 kişi öldü. 9 kişi, vapurdan indirilip misafirhaneye götürülüşünde, 870 kişi de karantina yada misafirhanelerde hayatlarını kaybetti.

Mübadillerin taşınmasında, Seyri Sefain İdaresine gemi alımıyla birlikte 620 bin 800 Lira para harcandı...

İşte, Mübadilleri doğdukları topraklardan alıp  Anavatan'a taşıyarak tarihi bir görevi  şan ve şerefle yerine getiren kahraman mübadele gemilerimiz;

HACIPAŞA, SADIKZADE, SAKARYA, RUMELİ, BAHR-İ CEDİT,NİLÜFER, DUMLUPINAR, TİMSAH, RİZE, İSTANBUL,  CANİK, SÜRAT, SULH, ANKARA, KIRZADE, SALİH, REŞİT PAŞA, İSMET PAŞA, KARABİGA, REŞADİYE, ALTAY, ARSLAN, MİLLET, CUMHURİYET, MAHMUDİYE, AKDENİZ, TÜRKİYE, KARTAL, GİRESUN, BOZKURT, TEŞVİKİYE, MAHMUT ŞEVKET PAŞA, ÜMİT, TRABZON, GÜLNİHAL,GÜLCEMAL.
  
Mübadilleri taşıyan bu gemilerin içinde en meşhur olanı ve bütün mübadillerin hatırladığı geminin adı GÜLCEMAL'dir. Belki de ençok seferi yaptığı için adı en çok  bilinen ve hatırlanan da bu gemidir.

www.pikovamubadilleri.com  sitemizin DOSYALAR bölümünde, mübadele gemilerimizden KURTULUŞ, TRABZON ve GÜLCEMAL’in  ilginç hikayelerini okuyabilirsiniz.

Ayrıca mübadele gemilerimizden bazılarının fotoğraflarını da sitemizin  FOTOĞRAF ALBÜMLERİ  bölümünde görebilirsiniz. 

www.pikovamubadilleri.com

Yorumlar